تصور کنید وقتتان کاملا پر است و کلی کار برای انجام دادن دارید. در همین حین یکی از دوستانتان از شما می‌خواهد تا کاری را برایش انجام دهید. واکنش شما چه خواهد بود؟ آیا می‌توانید به او نه بگوئید؟ اگر می‌توانید به شما تبریک می‌گویم؛ زیرا شما دارای یکی از بهترین مهارت‌ها هستید. اما اگر جزو آن دسته افرادی هستید که “نه” گفتن برایشان دشوار است، باید این مهارت ارزشمند را در خودتان پرورش دهید. در این مقاله راجع‌به مهارت و قدرت نه گفتن با هم صحبت خواهیم کرد.
برای بسیاری از افراد نه گفتن امری بسیار دشوار است؛ مخصوصا وقتی با کسی که از ما درخواستی می‌کند، رودربایستی داشته باشیم. به‌عنوان مثال همکار یا یکی از اقوام نزدیک و دور. از طرفی دیگر در فرهنگ ما بسیاری از افراد نه شنیدن را نوعی بی‌احترامی و توهین در نظر می‌گیرند که همین امر موجب می‌شود “نه” گفتن برای بسیاری از افراد بیش از پیش دشوار شود. در واقع ما می‌خواهیم با پاسخ مثبت به درخواست دیگری، خود را فردی مهربان و مفید جلوه دهیم و به طرف مقابل بگوئیم برای او اهمیت قائلیم. اما این کار گاها به قیمت عقب‌ماندگی از کارها و زندگی شخصی خودمان تمام می‌شود. کمک کردن به دیگری و فردی مفید واقع شدن امری بسیار پسندیده است، اما به شرطی که برنامه‌ها و کارهای شخصی خود را در اولویت قرار دهیم و از آن‌ها غافل نشویم.
اگر بخواهید مدام در جهت خواسته‌های دیگران حرکت کنید و خواسته‌های خود را نادیده بگیرید، قطعا دچار مشکل خواهید شد و از بسیاری از امور زندگی خود باز خواهید ماند. در حالی که گاهی اوقات با یک نه گفتن ساده، می‌توانید مسئولیتی را از روی دوش خود بردارید یا حداقل آن را به زمان دیگری که وقت آزاد بیشتری دارید موکول کنید.
چرا برای بعضی افراد، نه گفتن بسیار دشوار است؟
- برخی افراد از ترس اینکه نه گفتن آن‌ها بی‌احترامی به طرف مقابل به حساب نیاید و برای جلوگیری از ناراحتی آن فرد، بدون توجه به خود، با درخواست طرف مقابل موافقت می‌کنند.
- یک دلیل دیگر می‌تواند این باشد که فرد از این می‌ترسد که فرصتی را از دست دهد یا با نه گفتن، پل‌های پشت سرش خراب شود. این مورد بیشتر در کارهای گروهی و در مشاغل دیده می‌شود.
- دلیل دیگر نیز می‌تواند احساس نیاز به «ارزشمند به نظر رسیدن» باشد. همة ما دوست داریم از ما قدردانی شود، ولی بهتر است ابتدا شرایط خود را در نظر بگیریم و بعد به درخواست طرف مقابل پاسخ مثبت بدهیم.
بله گفتن دائمی به دیگران چه عواقبی می‌تواند داشته باشد؟
1-افزایش استرس
وقتی کاری که از ته دل راضی به انجام آن نیستید را می‌پذیرید، منجر به احساس اضطراب و تنش در شما می‌شود که نکند از پس انجام آن برنیایم؟ همین نگرانی و فشار می‌تواند منجر به دردهای عضلانی و بی‌خوابی نیز شود. اما اگر بتوانید یاد بگیرید چطور به راحتی به دیگران نه بگوئید، از این استرس و اضطراب پیشگیری می‌کنید. بنابراین ابتدا میزان استرس پاسخ مثبتی که قرار است بدهید را بسنجید. پاسخ منفی در بسیاری از مواقع گزینة بهتر و مفیدتری برای رهایی از استرس و نگرانی زیاد است.
2-سوء استفادة دیگران از شما
وقتی چند بار به خواسته‌های دیگران جواب مثبت می‌دهید، به آن‌ها این حس را القا خواهید کرد که شما فردی هستید که به هنگام نیاز می‌توان به سراغتان آمد و از شما درخواست کمک کرد؛ که این امر می‌تواند به مرور موجب سواستفادة دیگران از این ویژگی شما باشد. اما اگر هنگامی که قادر به انجام خواسته‌های دیگران نیستید، قاطعانه به آن‌ها جواب رد بدهید، قطعا آن‌ها به خود اجازة سواستفاده از شما را نخواهند داد.
3-هدر دادن وقت
تاکنون برایتان پیش آمده است که پیش خود بگوئید 24 ساعت برای یک روز کافی نیست؟ گاهی اوقات آن‌قدر کار و برنامههایمان زیاد می‌شود که فرصت هیچ کار اضافه‌ای نداریم. در این مواقع اگر بخواهید به درخواست شخص دیگر پاسخ مثبت دهید، فرصت رسیدگی به کارهای خودتان را از دست می‌دهید. برای این منظور کارهایتان را اولویت‌بندی کنید و ابتدا کارهای مهم خود را در اولویت قرار دهید. اگر دیدید که وقت اضافی برای کمک به دیگری دارید، به وی کمک کنید؛ در غیر این صورت از پذیرش درخواست او احتناب کنید.
4-کاهش تمرکز
انجام دادن همزمان چند کار با هم، به شدت تمرکز و در نتیجه بهره‌وری شما را کاهش می‌دهد. به همین خاطر فقط کارها و درخواست‌هایی را قبول کنید که هم راستا با اهداف شما باشد و شما را در یادگیری چیزی جدید یاری کند.
5-از دست دادن انرژی
به عهده گرفتن مسئولیت‌هایی که زمان کافی برای انجام آن را ندارید، علاوه بر کاهش تمرکز و بهره‌وری، منجر به از دست رفتن انرژی شما برای انجام کارهایی است که اولویت اول شما به شمار می‌روند. بنابراین با رد درخواستی که فرصت یا توانایی انجام آن را ندارید، انرژی خود را برای انجام کارهای مهم خودتان ذخیره کنید.
چگونه نه بگوئیم؟
در ادامه بهترین روش‌ها برای نه گفتن را بیان می‌کنیم تا بدون اینکه طرف مقابل را ناراحت کنید، به درخواستش جواب رد بدهید.
قبل از هر چیزی، باید بپذیرید که نه گفتن حق شماست. شما به هیچ وجه موظف به پذیرش همة درخواست‌ها نیستید. اگر بتوانید مهارت نه گفتن را بیاموزید، در مدتی کوتاه متوجه می‌شوید که در بسیاری از موارد این مهارت می‌تواند شما را از تحمل استرس و فشار زیاد نجات دهد.
- خیلی ساده بگوئید «نه»
گاهی اوقات بهترین راه، ساده‌ترین راه است. ساده‌ترین راه برای رد خواست دیگران این است که نه بگوئید. از نه گفتن نترسید. حواستان باشد از بیان عباراتی همچون «فعلا مطمئن نیستم یا فعلا نمی‌دانم» که حالت تردیدی دارند اجتناب کنید؛ زیرا این حس را القا می‌کند که ممکن است بعدا پاسخ مثبت بدهید و فرد را بیهوده منتظر می‌گذارید.
- به جای نه از کلمات دیگری استفاده کنید.
برای اینکه به شخص مقابل احساس بهتری انتقال دهید، از عبارات جایگزین برای نه گفتن همچون «واقعا دلم می‌خواست کمک کنم اما حسابی سرم شلوغ است» یا «خیلی مشتاقم در این قضیه کمکتان کنم، اما…» استفاده کنید.
- به فرد درخواست‌کننده بگوئید در حال حاضر امکان قبول درخواست شما را ندارم.
اگر فکر می‌کنید بعدا می‌توانید درخواست طرف مقابل را قبول کنید، از او بخواهید سر فرصت مناسب مجددا موضوع را مطرح کند. با این کار به او نشان می‌دهید که برایش ارزش قائل شده‌اید و قصد کمک دارید، اما الان فرصتش را ندارید. البته یادتان باشد اگر به هیچ وجه امکان کمک ندارید، او را بیهوده منتظر نگه ندارید.
- بهانه نیاورید.
اگر نمی‌خواهید یا نمی‌توانید کاری در قبال درخواست شخصی انجام دهید، نه دروغ بگوئید و نه بهانه بیاورید؛ زیرا این کار باعث می‌شود ارزش و جایگاه شما نزد آن شخص پائین بیاید.
- پاسخ خود را به‌طور مختصر بیان کنید.
اگر نمی‌توانید به درخواستی پاسخ مثبت دهید، بهتر است پاسخ خود را به شکل مختصر بیان کنید و آن را طولانی نکنید. زیرا توضیح زیاد تاثیری بدی روی آن شخص می‌گذارد و احساس می‌کند شما در حال توجیه دروغ یا بی‌میلی خود نسبت به پذیرش درخواست او هستید.
- مودبانه و محترمانه رفتار کنید.
بهتر است در کمال ادب و احترام و با ذکر دلیل منطقی و کوتاه، پاسخ منفی خود را ارئه دهید.
- قاطع باشید.
برخی افراد معمولا بعد از اینکه یک بار جواب رد شنیده‌اند دست بردار نمیشوند و باز هم درخواست خود را تکرار می‌کنند. حواستان باشد اگر جوابتان منفی بود، به‌راحتی از موضع خود کوتاه نیائید و قاطعانه نه بگوئید.
- یک استراتژی جایگزین ارائه دهید.
اگر نمی‌توانید یا نمی‌خواهید آنچه را که طرف مقابل از شما می‌خواهد را بپذیرید، گزینة دیگری را به وی پیشنهاد دهید و یا می‌توانید فرد دیگری را برای انجام درخواست او توصیه کنید. البته حواستان باشد که آن فرد ثالث را نیز دچار دردسر نکنید.
- از خالی نبودن ظرفیتتان بگوئید.
تشریح مشغله‌های کاری خودتان یکی از بهترین راه‌ها برای نه گفتن است. با بیان چند تا از کارهای ضروری‌تان به او بفهمانید که فرصت و امکان کمک کردن ندارید. این کار به آن شخص نشان می‌دهد شما وقت آزاد ندارید؛ بنابراین انتظاراتش را کاهش می‌دهد و شما را درک خواهد کرد.
- عذر خواهی نکنید.
هرگز در جملاتتان هنگام نه گفتن عذرخواهی نکنید؛ زیرا عذر خواستن نشان‌دهندة این است که کار شما غلط بوده و حق نه گفتن نداشته‌اید.
سخن پایانی در رابطه با نه گفتن یا همان جواب منفی
نه گفتن یک مهارت مهم و یک هنر است. اگر یاد بگیرید هر موقع که لازم است نه بگوئید، می‌توانید به سطح جدیدی از بهره‌وری برسید. یادتان نرود که خیلی از مواقع با پذیرش درخواست دیگران ممکن است شانس‌های خوبی برایتان ایجاد شود و بله گفتن به نفعتان باشد، اما بله گفتن مداوم به همه می‌تواند منجر به بروز برخی مسائل و مشکلات در طولانی مدت شود. امیدوارم با رعایت مواردی که گفته شد، بتوانید مهارت نه گفتن را در خودتان پرورش دهید.
نویسنده: رضا قاسمی
