نحوه نگارش معیارهای ورود و خروج پژوهش

هر پژوهشی برای رسیدن به اطلاعات مورد نیاز خود، نیازمند یک جامعه مورد مطالعه می­باشد. این جامعه باید متناسب با اهداف آن پژوهش تعیین شود و تا جای امکان به ایده­‌آل­های مورد نیاز پژوهشگر نزدیک باشد. این جامعه از افرادی تشکیل شده است. بنابراین هر فرد شرکت­‌کننده در مطالعه باید ویژگی یا ویژگی­‌های خاصی داشته باشد تا به عنوان بخشی از جامعه، برای تحقق اهداف پژوهشگر، به نمونه­‌ی ایده­‌آل نزدیکتر باشد. در پژوهش از این ویژگی­‌ها با عنوان معیارهای ورود و خروج یاد می­شود که در روش اجرای پروپوزال و مقاله ذکرمیشوند. در مقاله­‌ی مربوط به روش اجرای پروپوزال به طور کلی درباره­‌ی معیارهای ورود و خروج توضیح داده شد. اما با توجه به اهمیت این معیارها، لازم است که به صورت جزئی­‌تر نیز به آن­ها پرداخته شود.

معیار ورود به مطالعه

معیارهای ورود به مطالعه شامل ویژگی­‌هایی هستند که باید شرکت­‌کنندگان برای ورود به مطالعه داشته باشند. درواقع به این معنا است که چه افرادی با چه ویژگی­‌هایی می­توانند وارد مطالعه شوند و روی آن­ها پژوهش انجام گیرد.

معیار خروج از مطالعه

معیارهای خروج از مطالعه شامل ویژگی­‌هایی هستند که اگر شرکت­‌کنندگان داشته باشند یا حین پژوهش آن­ها را کسب کنند، باید از مطالعه خارج شوند. چرا که داشتن این ویژگی­‌ها باعث ایجاد اختلال در پژوهش می­شود. درواقع معیار خروج یعنی چه افرادی از مطالعه خارج می­شوند.

معیار عدم ورود به مطالعه

معیارهای عدم ورود شامل ویژگی­‌هایی هستند که اگر شرکت‌­کنندگان داشته باشند، نمی­توانند وارد مطالعه شود. در طرح­‌های توصیفی بهتر است به جای معیار خروج از معیار عدم ورود استفاده ­شود. در این طرح­‌ها چون قرار است شرکت­‌کنندگان پرسشنامه پر کنند، یا این که با آن­ها مصاحبه شود و دیگر کار پژوهشگر با آن­ها تمام می­شود، نمی­توان گفت معیار خروج، زیرا در طی این مدت کوتاه، شرکت­‌کنندگان تغییر نمی­کنند که پژوهشگر مجبور شود آن­ها را از مطالعه خارج کند. حتی اگر فردی پرسشنامه­‌اش را به طور کامل پر نکند، چون نمونه­‌گیری تا رسیدن به حجم مورد نظر ادامه می­یابد، باید پرسشنامه­‌های جدید را جایگزین پرسشنامه­‌های تکمیل نشده کرد. پس عملا این­ها اصلا وارد مطالعه نمی­شوند که معیار خروج معنا پیدا کند. اما در یک کار مداخله‌­ای یا کوهورت آینده‌نگر که قرار است بر عده­‌ای در طی یک زمان طولانی انجام شود معیار خروج معنا پیدا می­کند. مثلا فرض کنید معیار خروج از مطالعه‌­ای مبتلا شدن به سرطان باشد و در حین مطالعه یک فرد به سرطان مبتلا شود، چون این فرد دیگر ویژگی شرکت در مطالعه را ندارد باید از مطالعه خارج شود. البته در مورد استفاده از معیار عدم ورود به جای معیار خروج اختلافاتی بین افراد مختلف وجود دارد و هستند کسانی که در تمامی مطالعات از معیارهای خروج استفاده می‌کنند و معیارهای عدم ورود را هم به عنوان معیار خروج تعریف میکنند.

دلایل نوشتن معیارهای ورود و خروج

همانطور که ابتدای مقاله توضیح داده شد، افراد مورد پژوهش باید یکسری ویژگی­‌هایی داشته باشند تا جامعه­‌ای ایده­‌آل را برای پژوهش فراهم کنند. وجود یکسری از این ویژگی­‌ها برای تحقق اهداف پژوهشگر ضروری است. مثلا پژوهشگری را فرض کنید که قصد بررسی رابطه­‌ی بین مصرف فست‌­فود با بیماری­ها قلبی را دارد. در این پژوهش تمامی افرادی که وارد مطالعه می­شوند هم باید فست­‌فود مصرف کنند و هم باید بیماری­‌ قلبی داشته باشند. زیرا این­‌ها متغیرهایی هستند که قرار است در مطالعه بررسی شوند؛ بنابراین شرط ضروری برای ورود به مطالعه می­باشند. حالا اگر پژوهشگری قصد بررسی رابطه­‌ی دو متغیر بالا در طیف خاصی از افراد را داشته باشد، یا بخواهد جمعیت مورد مطالعه‌­ی خود را اختصاصی‌تر کند، می­تواند به دو شرط مصرف فست­‌فود و داشتن بیماری قلبی، موارد دیگری هم اضافه کند. مثلا می­تواند شرط سنی، جنسیتی، شغلی، وضعیت اقتصادی و… را هم جزو معیارهای ورود قرار دهد؛ که این بستگی به جامعه­‌ی مورد نظر پژوهشگر دارد.

در کنار این ویژگی­‌های ضروری، پژوهشگر یکسری ویژگی­‌های دیگری را هم باید در نظر بگیرد تا جامعه ایده‌­آل­تر شود و نتایج حاصل از پژوهش دقیق­‌تر و قابل اطمینان­‌تر گردند. درواقع با انتخاب این معیارها، پژوهشگر سعی می­کند متغیرهای مورد بررسی پژوهشش را از شر اثر سایر متغیرها حفظ کند. مثلا در مثال بالا اگر شرکت­‌کنندگان مصرف سیگار هم داشته باشند، ممکن است مشکل قلبی آن­ها بیشتر ناشی از مصرف سیگار باشد تا مصرف فست­‌فودها. پس پژوهشگر با قرار دادن مصرف سیگار در معیارهای عدم ورود، سعی می­کند اثر آن را حذف کند تا نتایج حاصل تنها بر اساس مصرف فست­‌فود باشد.

گاهی ممکن است زمان انجام یک پژوهش طولانی باشد، به گونه­‌ای که احتمال می­رود برخی ویژگی­ها افراد جامعه تغییر کند. در این صورت هم لازم است این ویژگی­‌ها جزو معیارهای خروج نوشته شوند؛ تا در صورتی که فردی از نظر آن ویژگی­ تغییر کرد، از مطالعه خارج شود و تداخلی در روند و نتایج مطالعه ایجاد نکند. مثلا فرض کنید قصد یک پژوهشگر انجام مداخله­‌ای به صورت ماساژ بر کف پای بیمار به مدت یک ماه باشد. اگر طی این مدت پای بیمار بشکند یا آسیب دیگری ببیند، ادامه­‌ی مداخله برای آن فرد ممکن نیست و باید از مطالعه خارج شود.

نکات مهم هنگام نوشتن این معیارها

• معیارهای ورود و خروج باید واضح و بدون ابهام بیان شوند.
• مواردی که در معیارهای ورود و خروج تعیین می­شوند باید قابل ارزیابی و اندازه‌گیری قبل یا در حین مطالعه باشند. مثلا عنوان بررسی اثر موسیقی بر بهبود بیماران قلبی را در نظر بگیرید. اگر معیار ورود آن شامل داشتن اضطراب متوسط باشد؛ مثلا با استفاده از پرسشنامه­‌ی اضطراب بک باید میزان اضطراب افراد قبل از ورود به مطالعه تعیین گردد. در این صورت تنها افرادی که نمره­‌ی اضطراب آن­ها بین 25-16 باشد می­توانند وارد مطالعه شوند. البته می­توان برخی معیارها را بر مبنای اظهارات فرد شرکت­‌کننده در نظر گرفت (مثال 2).
• برای مطالعاتی که چند گروهی هستند، باید معیارهای ورود و خروج، برای همه­‌ی گروه‌­ها بیان شود.
• بهتر است معیارهای ورود و خروج به صورت مثبت بیان شوند. مثلا اگر داشتن رژیم غذایی جزو مواردی است که نباید شرکت­‌کننده‌­ها داشته باشند، بهتر است آن را در معیارهای خروج به صورت داشتن رژیم غذایی نوشت، نه در معیار ورود به صورت نداشتن رژیم غذایی.
• می­توان معیارهای ورود و خروج را به صورت موردی یا به صورت جمله نوشت.
• پژوهشگر نمی­تواند معیارهای ورود یا خروج را بر اساس میل شخصی یا راحتی خود بنویسد؛ بلکه باید دلیل منطقی برای نوشتن آن­ها وجود داشته باشد. پس این معیارها باید در راستای مطالعه و منطقی نوشته شوند.
• در بعضی از مطالعات توصیفی، این معیارها فقط شامل همان متغیرهای بیان­‌شده در عنوان به علاوه­ تمایل همکاری و پر کردن پرسشنامه به صورت کامل می­باشد. یعنی همیشه قرار نیست این معیارها شامل موارد متعدد یا عجیب و جدید باشند.
• باید از تکرار معیارهای ورود در معیارهای خروج و بالعکس، خودداری شود. مثلا اگر درمعیارهای خروج به سیگار کشیدن، اشاره شده است، نیازی به بیان مجدد آن در معیارهای ورود، به صورت سیگار نکشیدن، نمی­باشد.

چند مثال درمورد نحوه نوشتن معیارهای ورود و خروج

مثال 1) عنوان مقاله: ” بررسی تأثیر برنامه­‌ی مراقبت معنوی بر اضطراب مرگ بیماران قلبی: کارآزمایی بالینی”

معیارهای ورود شامل:

• بیماری قلبی تأییدشده توسط پزشک معالج
• تمایل به همکاری و شرکت در پژوهش
• توانایی برقراری ارتباط
• هوشیاری و آگاهی از بیماری
• تسلط به زبان فارسی
• مسلمان بودن

معیارهای عدم ورود:

• مشکلات ذهنی، نابینایی، ناشنوایی یا سابقه­‌ی مشکلات روان­شناختی

معیارهای خروج شامل:

• ابتلا به بیماری ایسکمیک ( آنژین ناپایدار)

مثال 2) عنوان مقاله: “بررسی فراوانی و نوع گیاهان دارویی استفاده­شده در زنان باردار مراجعه­‌کننده به مرکز بهداشتی-درمانی تبریز 1392”

معیارهای ورود شامل:

• زنان باردار در گروه سنی 45-15 سال
• تمایل به شرکت در پژوهش

معیارهای عدم ورود شامل:

• وجود سابقه­‌ی نازایی

معیارهای خروج شامل:

• ابتلا به بیماری­‌های مزمن جسمی و روانی بنا بر اظهار مادر در زمان انجام مطالعه

سخن پایانی

پژوهشگر باید برای انتخاب یک جامعه­‌ی مناسب، جوانب مختلفی را در نظر بگیرد. در نظر گرفتن متغیرهایی که برای اجرای مطالعه ضروری هستند یا متغیرهایی که ممکن است تداخلی ایجاد کنند و باعث نرسیدن پژوهش به نتیجه­‌ی درست شوند، سبب افزایش دقت و اعتبار پژوهش می­شوند. یافتن معیارهای درست و کافی در گرو تفکر هوشمندانه و منطقی پژوهشگر در مورد متغیرهای مختلف، داشتن اطلاعات علمی کافی در زمینه­‌ی پژوهش و مطالعه‌ی مقالات مشابه قبلی است که جامعه­‌ی مورد بررسی را ایده‌­آل­تر می­کند. تنها در چنین جامعه­‌ای است که نتایج، قابل اطمینان و ارزشمند خواهند بود. بنابراین برای انتخاب این معیارها زمان و تمرکز کافی بگذارید، تا از نتیجه­‌ی پژوهش خود رضایت داشته باشید. اگر میخواهید تمام نکات مربوط به نوشتن یک پروپوزال را به خوبی یاد بگیرید پیشنهاد ما شرکت در دوره پروپوزال نویسی ژیوارآموزان است.

دانلود فایل مقاله نحوه نگارش معیارهای ورود و خروج پژوهش