تندخوانی و تمرینات تندخوان شدن

مطالعات نشان می­دهد که سرعت انتقال و پردازش اطلاعات در سیستم عصبی و مغز انسان­ یک صدم ثانیه است که نشان دهنده سرعت بالا، دقت و تکامل مغز است. از آنجایی که مغز قادر به ساخت سلول‌­های عصبی جدید است؛ به مرور می‌تواند عملکرد خود را بهبود ببخشد. این امر به‌سادگی و خودبه‌خودی صورت نمی­گیرد و لازمه آن انجام تمرین‌ و یادگیری مهارت‌های جدیدی است تا بتوانیم قدرت ذهن خود را افزایش داده و در نتیجه سرعت یادگیری، تصمیم‌گیری و به یاد سپردن مطالب را در خود ارتقا دهیم. یکی از این مهارت‌ها آموزش تندخوانی است. طبق تحقیقات انجام شده، افراد عادی از کمتر از 2 درصد ظرفیت مغزشان استفاده می‌کنند، درحالی که افراد موفق از حدود 10 درصد مغزشان کار می­کشند.

 

کارکرد حافظه‌ی ما شامل سه مرحله می‌باشد:

یادگیری: در این مرحله فرد اطلاعات جدیدی را دریافت می‌کند.

به یاد سپردن: در این مرحله فرد اطلاعات جدیدی که دریافت کرده‌ است را به ذهن خود می‌سپارد.

یادآوری: در این مرحله هرآنچه به ذهن سپرده‌اید را به یاد می‌آورید.

در هر یک از این سه مرحله ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد که بهترین راه برای مقابله با آن، یادگیری روش‌هایی برای به خاطر سپردن مطالب جدید است. روش‌های جدیدی که بدون فراموشی بوده و بازدهی بالاتری نسبت به روش‌های سنتی دارند.

همان­طور که می­دانید امروزه اکثر اختراعات و نوآوری‌­ها، با هدف سریع­تر انجام دادن کارها و کاهش اتلاف وقت و انرژی است. این بدان معناست که بشر اهمیت سرعت و کاهش اتلاف زمان/ انرژی را درک کرده و به دنبال راهی برای دستیابی به آن است. از همین‌رو امروزه دقت و سرعت همواره جزء اولین شاخص‌­هایی هستند که مورد توجه قرار می­گیرند، زیرا بشر از پیشرفت کند و اتلاف انرژی زیاد، بیزار است. در این مقاله قصد داریم در مورد تندخوانی، به عنوان یک روش نوین مطالعاتی صحبت کنیم.

گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی می تواند یکی از عوامل مهم در پیشرفت جوامع باشد؛ اما به دلیل افزایش مشغله‌های فکری و شغلی، امروزه افراد کمتر به کتابخوانی روی می‌آورند. یکی از راه‌های بالابردن میانگین مطالعه، یادگیری مهارت تندخوانی و مطالعه با سرعت بیشتر و در عین حال درک بالای مطلب است. سرانه مطالعه، یکی از شاخص‌های رشد فردی و در نتیجه پیشرفت جامعه است. مطالعات نشان می‌دهد که سرانه مطالعه در یک جامعه عقب‌مانده، بسیار پایین و در کشورهای پیشرفته این شاخص مقدار بسیار بالایی دارد. در واقع میزان رشد یک جامعه با میزان مطالعه و آگاهی آن جامعه ارتباط مستقیم دارد. در کشور ما سرانه مطالعه آمار رضایت‌بخشی ندارد که از دلایل آن می‌توان به کندخوانی یا مطالعه به روش‌های قدیمی اشاره کرد. در روش قدیمی مطالعه، مکث کردن، بلندخوانی و ذهن‌خوانی، قدم زدن هنگام مطالعه، کلمه به کلمه خوانی و… موانع مهمی در راه یادگیری سریع و دقیق هستند که متاسفانه مدارس و دانشگاه‌ها نقش بسزایی در نهادینه کردن این اشتباهات در روش‌های مطالعاتی افراد داشته‌اند. در کشورهای پیشرفته، سال‌هاست که روش‌های قدیمی مطالعه منسوخ شده و از تکنیک‌های مطالعاتی جدید که کیفیت و سرعت یادگیری بیشتری را به همراه دارند استفاده می­شود.

 

مقایسه سرعت مطالعه دانشجویان ایرانی در مقایسه با دانشجویان آمریکایی و ژاپنی

جالب است بدانید که آمریکایی‌ها بین ۶۵۰ تا ۸۰۰ کلمه را در یک دقیقه مطالعه می‌کنند و دانشجویان ژاپنی قادر به خواندن بیش از ۱۰۰۰ کلمه در دقیقه هستند. در کشورهای پیشرفته، تندخوانی پیش‌نیاز ورود به دانشگاه محسوب می‌شود. اما متاسفانه بیش از ۹۰ درصد از دانشجویان ایرانی حتی نام این مهارت را هم نشنیده‌اند‌. بنابراین سرعت مطالعه دانشجویان ایرانی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ کلمه در دقیقه می‌باشد که به شدت آمار ضعیفی است.

4 مزیت عمده یادگیری تندخوانی برای دانش‌آموزان و دانشجویان

1-      کاهش زمان مطالعه

2-      افزايش ميزان يادگيري

3-      طولاني‌تر شدن مدت نگهداري مطالب در حافظه

4-      آسان‌تر شدن بخاطر سپاري اطلاعات

 

یکی از مشکلات افرادی که تمایل به مطالعه دارند-چه مطالعه درسی، دانشگاهی و یا مطالعه­‌ی آزاد-این است که در درک مطلب کند عمل می­کنند و مطالعه­‌ی آن­ها بسیار زمان­بر و خسته‌­کننده است. با استفاده از مهارت تندخوانی می­توان بر این مشکل غلبه کرد.

حتما تا به حال برایتان پیش آمده است که در حین مطالعه حواستان پرت شده باشد و بعد از گذشت چند دقیقه به خودتان می­‌آیید و می­بینید که هنوز بیشتر از چند خط نخوانده اید. از آنجایی که برگشت به روند مطالعه هم بشدت مشکل خواهد بود، احتمالا کتاب را رها کرده و سراغ کار دیگری می­روید. سوال اینجاست که تندخوانی چگونه می­تواند این مشکل را برطرف کند؟

اتفاقی که در تندخوانی می‌افتد این است که مشکلات و موانع مطالعه‌ی دقیق و صحیح برطرف شده و سرعت مطالعه تا جایی که درک کافی از موضوع داشته باشیم بالا می‎‌رود. تندخوانی عبارت است از استفاده حداکثری از زمان هنگام مطالعه!

منظور از تندخوانی، تند تند یا سرسری خواندن مطالب نیست؛ بلکه منظور استفاده از بیشترین زمان خود حین مطالعه است. در تندخوانی شما زمان­های مرده را به مطالعه می­پردازید و با تمرینات موجود، سرعت چشم خود را افزایش می­دهید. اگر سرعت و دقت چشم و همچنین وسعت دید افزایش پیدا کند، شما نیز می­توانید به یک فرد تندخوان تبدیل شوید. افراد تندخوان، با عبارت خوانی و یافتن کلمه­‌های کلیدی، سرعت بیشتری نسبت به بقیه افراد در خواندن مطالب دارند. در مقابل، کندخوانی یعنی اتلاف وقت، بی نظمی در مطالعه، پرش‌های ذهنی مکرر و از دست دادن کتاب­ها و مطالب بسیار ارزشمند.

در عصر حاضر که عصر تکنولوژی و اطلاعات لقب گرفته است؛ اگر بتوانیم در کمترین زمان ممکن، بیشترین اطلاعات دریافتی داشته باشیم، می‌توانیم همسو با جهان حرکت کنیم و از غافله عقب نماینم. امروزه با وجود مشغله‌های فراوان، فرصت زیادی برای مطالعه و کسب اطلاعات مفید وجود ندارد و با یادگیری مهارت تندخوانی می‌توان این مشکل را تا حدود زیادی برطرف کرد.

یکی از موانع مهمی که اجازه نمی­دهد ما آنچنان که بایسته است با دقت و سرعت مطالب را بخوانیم و بیاموزیم استرس و ترس از درک نکردن مطلب است. این استرس و نگرانی باعث می‌شود متن را کلمه به کلمه بخوانیم و روی هر کلمه تمرکز کنیم. در واقع این افراد وسواس زیادی دارند و احساس می‌کنند تنها با همین روش می‌توانند مطالب را یاد بگیرند. عده‌ای تصور می‌کنند که برای درک بهتر مطالب لازم است که با سرعت پائین مطالعه کنند و تند خواندن مطلب، بازدهی خوبی ندارد. در صورتی که این کاملا با ساختار مغز ما که علاقه به سرعت دارد در تضاد است. هنگامی که شما با سرعت پایین مطالعه می‌کنید، برخلاف علاقه مغزتان پیش رفته و به دنبال آن به راحتی احساس خستگی و خواب‌آلودگی به شما دست می­دهد. پس یکی از عواملی که باعث می‌شود هنگام مطالعه احساس خستگی و خواب‌آلودگی داشته باشیم -استرس و ترس از درک نکردن مطلب-است.

خستگی ناشی از کندخوانی دو حالت دارد: خستگی جسمی و خستگی روحی و ذهنی. در خستگی جسمی به علت کند خوانی ،کم‌کم شروع به لم دادن می‌کنید و کج وکوله می‌نشینید و در نهایت دراز می‌کشید و در آخر هم احتمالا خوابتان می‌برد. همچنین درک کم در هنگام کندخوانی، باعث ایجاد خستگی ذهنی می‌شود.

بیایید مرور کنیم که در تندخوانی چه اتفاقی قرار است رخ دهد

فرض کنید شما در یک دقیقه می‌توانید 200 کلمه بخوانید، بنابراین شما یک مقاله‌ی 1000 صفحه‌ای را در 5 دقیقه می‌توانید تمام کنید. حال فرض کنید که با تکنیک تندخوانی سرعت‌تان 2 برابر شود. یعنی در هر دقیقه بتوانید 400 کلمه بخوانید، به این صورت که یک مقاله 1000 کلمه‌ای را در دو و نیم دقیقه به اتمام می‌رسانید. شاید بگوئید پنج دقیقه با دو و نیم دقیقه چندان اختلافی با هم ندارند و نیاز نیست آنقدر حساسیت به خرج دهیم. اما در نظر داشته باشید که این مثال تنها برای یک مقاله‌ی 1000 کلمه‌ای بود و اگر شما با مطالب طولانی‌تری سروکار دارید، با این کار به طرز شفگت‌انگیزی فرصت بیشتری برای سایر فعالیت‌­های خود خواهید داشت.

بر اساس تحقیقات صورت گرفته، افراد بطور متوسط بین 250 تا 300 کلمه در دقیقه مطالعه می‌کنند. اما با فراگیری مهارت تندخوانی، این آمار می‌تواند تا 2500 الی 3000 کلمه در دقیقه افزایش یابد. علت این اختلاف زیاد می‌تواند پایبندی به شیوه مطالعه‌ی سنتی و عدم تمرکز باشد.

لازم به ذکر است که یادگیری مهارت تندخوانی، محدود به سن خاصی نیست و  هر کسی در هر سنی می‌تواند به این مهارت دست یابد. اما هر چقدر از سنین پائین‌تر شروع کنیم فرصت بیشتری برای مطالعه خواهیم داشت و می‌توانیم کتاب‌های بیشتری بخوانیم که مزایای آن بر همه آشکار است. نکته جالب توجه این است که دانش‌آموزان و دانشجویان نیز می‌توانند با یادگیری این مهارت از سایر رقبای خود پیشی گرفته و در تحصیل بسیار موفق‌تر از افراد کندخوان عمل کنند.

 

فواید یادگیری مهارت تندخوانی

تقویت مغز و حافظه

مغز مانند عضله‌های دیگر نیاز به پرورش دارد و با تقویت آن، عملکرد بهتری از آن را شاهد خواهیم بود. از این‌رو تندخوانی می‌تواند مغز را به چالش بکشد، قسمت‌های مختلف مغز را وادار به فعالیت بیشتر کند و در نهایت کارایی آن را افزایش دهد. بنابراین تمرینات مختلفی که برای آموزش تندخوانی انجام می‌دهیم، علاوه بر تاثیر مستقیمی که بر روی عملکرد مغز ما می‌گذارد، موجب تقویت حافظه نیز خواهد شد.

 

افزایش اعتماد به‌ نفس

زمانی که بتوانید تعداد کتاب‌های بیشتری را در مدت زمان کوتاهی بخوانید، سطح دانش شما افزایش می‎‌یابد و همین امر موجب افزایش میزان رضایت از خود و افزایش اعتماد به نفس می‌شود.

 

تقویت مهارت‌های حل مسائل و مشکلات

تندخوانی در کنار افزایش قدرت تفکر، مهارت‌های لازم برای حل مسائل را تقویت می‌کند؛ این امر با بهبود ارتباط بین اطلاعات توسط مغز امکان­پذیر می­شود.

 

از مزایای دیگر تندخوانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صرفه جویی در وقت
• افزایش تمرکز و توجه
• ایجاد انگیزه و علاقه برای مطالعه
• افزایش خلاقیت و نوآوری
• افزایش دایره معلومات
• پی ‌بردن سریع به مطالب بی‌اهمیت و رد شدن از آنها.

نکته جالب و قابل‌توجه این است که هیچ عیب و ایرادی در این مهارت به چشم نمیخورد. در واقع تندخوانی جزو معدود روش‌هایی است که عیب و ایرادی ندارد و همین امر باعث ارزشمندتر شدن آن می‌شود.

از مهم‌ترین تردیدهایی که در مورد تندخوانی وجود دارد این است که با توجه به افزایش سرعت مطالعه، در درک مطالب مشکلی ایجاد نخواهد شد؟ با بیان یک مثال می‌خواهیم این مورد را بررسی کنیم.

تصور کنید در خیابان در حال قدم زدن هستید، در این حالت بدون اینکه نیازی داشته باشید دائماً جلوی پای خود را نگاه کنید می­توانید با خیال راحت به تماشای مغازه‌ها، ماشین‌ها، آدم‌ها و هر چیزی که نظر شما را به خود جلب کرده است بپردازید،. ولی هنگامی که در حال دویدن باشید، تمامی حواس و توجه شما باید به مسیر پیش رویتان باشد تا با چیزی برخورد نکنید یا در چاله‌ای نیافتید.

مطالعه هم همین‌گونه است؛ زمانی که با سرعت پایین به مطالعه می‌پردازیم، عوامل حواس‌پرتی و حاشیه‌ای توجه ما را جلب می‌کنند و اجازه تمرکز بر مطلب مورد نظر را به ما نمی‌دهد. در مقابل اگر از مهارت تندخوانی بهره ببریم، مغز تمامی حواس خود را روی مطلب مورد نظر معطوف کرده تا آن مطلب را به‌درستی درک کند. از همین‌رو برخلاف تصور عموم، تندخوانی باعث افزایش تمرکز می‌شود.

 

راهکارهای افزایش تمرکز و کنترل ذهن

• کاهش عوامل حواس‌پرتی
• در لحظه زیستن
• داشتن استراحت کوتاه بین مطالعه 
• مراقبه یا مدیتیشن

برای آرامش هنگام مطالعه و برای دوری از استرس و اضطراب می‌توانید هر روز قبل از مطالعه، چند دقیقه مراقبه کنید. مراقبه باعث می‌شود جسم و ذهن شما در حالت آسودگی و آرامش قرار بگیرد. حتی زمانی که از مطالعه خسته می‌شوید، می‌توانید چند دقیقه مراقبه کنید و این خستگی را از بین ببرید.

 

موانع تندخوانی که از گذشته درما نهادینه شده‌اند

کلمه‌خوانی

کلمه به کلمه خواندن متون از اصلی‌ترین عوامل کندخوانی است که بهتر است این عادت را رها کرده و به عبارت‌خوانی یا جمله‌خوانی بپردازید. به این صورت که به جای تمرکز روی معنی و جایگاه هر کلمه، سعی کنید با خواندن یک عبارت یا جمله، مفهوم کلی متن را دریابید. جمله‌خوانی سبب می‌شود که توقف‌های چشم کمتر شده و در نتیجه دیرتر خسته شویم و طبیعتا در افزایش سرعت مطالعه نیز بسیار موثر است.

تصور کنید که یک متن را کلمه به کلمه می‌خوانید و تایپ می‌کنید. اگر پس از این که ۲ صفحه تایپ کردید از شما درباره محتوای متن سوال کنند، چند درصد از مطالب را می‌توانید به یاد بیاورید؟ احتمالا زیر 30 درصد. اما با عبارت‌خوانی، این مشکل تا حد زیادی رفع خواهد شد.

 

مطالعه با صدای بلند

زمانی‌که بلند بلند می‌خوانیم در بهترین حالت حدود ۳۰۰ کلمه در دقیقه مطالعه‌ می‌کنیم. برای حل این مشکل، توصیه می‌شود چشم‌خوانی کنید. زمانی که متنی را بلند می‌خوانیم، مطالب و اطلاعات از دهان به گوش و سپس به مغز می‌رسد. ولی اگر چشم‌خوانی کنیم، چشم مطلب را می‌بیند و مغز آن را درک می‌کند. بنابراین با چشم خوانی، مطالب مسیر کوتاه‌تری برای رسیدن به مغز طی خواهند کرد. در نتیجه، بهره بردن از تکنیک چشم‌خوانی به جای بلندخوانی، می‌تواند دومین گام برای تندخوانی باشد.

 

لب ‌خوانی

تکان خوردن لب‌ها علاوه‌بر پایین آوردن سرعت و ایجاد خستگی و تشنگی، باعث کاهش تمرکز نیز می‌شود. سعی کنید در هنگام مطالعه بدون صدا و حرکت دادن لب‌ها مطالعه کنید و فقط از چشمانتان استفاده کنید.

نکته: برای بالاتر بردن سرعت مطالعه، به مرور زمان “درون‌خوانی” را نیز حذف کنید. یعنی اگر متنی را با صدای بلند نمی‌خوانید، آن را در ذهن‌تان نیز نخوانید و فقط با نگاهتان از آن گذر کنید.

 

مکث طولانی و بازگشت غیرشعاعی چشم به عقب

«تا کتاب را باز می‌کنم خوابم می‌برد». حتما تا به حال شما نیز این جمله را شنیده‌اید و یا خودتان آن را به کار برده‌اید. این اتفاق کاملا طبیعی است. زیرا ثابت شده زمانی که مطلبی را می‌خوانیم، چشم به طور غیرعادی برمی‌گردد و به کلمات قبل نگاه می‌کند که نتیجه‌ی آن خستگی چشم و احساس خواب آلودگی است. برای حل این مشکل از “خط‌بَری” استفاده می‌کنیم. منظور از خط‌بری دنبال کردن کلمات با انگشت، خودکار، مداد و… است. این کار در حین سادگی، بسیار در افزایش سرعت مطالعه موثر است. این کار به شما کمک می‌کند که مدام به عقب بازنگردید و یک خط به چشمانتان بدهید که طبق آن پیش برود و دیگر به چشمانتان اجازه ندهید به هر طرف که خواست بچرخد. استفاده کردن از تکنیک خط‌بری یکی از اصول صحیح مطالعه و یکی از ساده‌ترین تکنیک‌های تندخوانی می‌باشد که در افزایش تمرکز و کنترل بر ذهن تأثیر بسزایی دارد. با انجام این تمرین پس از مدتی به مغز و چشمتان فرمان می‌دهید که هماهنگ با هم عمل کنند.

تقویت قدرت چشم

برای اینکه به یک فرد تندخوان تبدیل شوید به چشمانی آماده نیاز دارید. به همین منظور، نیاز به انجام یک سری تمرینات دارید. یکی از تمریناتی که برای گرم کردن چشم‌ها و افزایش حوزه دید استفاده می‌شود تمرین ستاره است. به این صورت که روی یک کاغذ یک ستاره بزرگ می‌کشید و با چشمان خود اضلاع آن را دنبال می‌کنید. چندین بار در روز این حرکت را تکرار کنید.

تمرین دیگر جست و جوی اعداد است. به این صورت که اعداد 1 تا 50 را به صورت بهم ریخته روی یک کاغذ نوشته و سعی ­کنید اعداد را به ترتیب از 1 تا 50 پیدا کنید. همچنین بهتر است از یک تایمر استفاده کنید و هر بار زمان انجام این کار را نسبت به دفعات قبلی کاهش دهید.

اگر از انگشتتان برای خط‌بری استفاده می‌کنید، بعد از تسلط بر آن، سعی کنید به جای یک انگشت از دو انگشت استفاده کنید و بعد از گذشت مدتی از سه انگشت برای نشانه‌گیری خطوط و کلمات استفاده کنید. این کار بشدت در افزایش سرعت مطالعه شما موثر خواهد بود. در نهایت برای افزایش میدان دید، لازم است چهار انگشتتان را به صورت زیگزاگی به تمام صفحه بکشید و کلمات را پیدا کنید و بخوانید. با انجام تمریناتی از این قبیل و فقط با صرف روزانه 5 تا 10 دقیقه می‌توانید چشمانتان را به‌ طرز شگفت‌آوری تقویت کنید.

تجربه‌های تندخوانی نشان داده است که پس از سه هفته تمرین، یک فرد متوسط می‌تواند حدود 30 تا 50 درصد و پس از 5 هفته تمرین حدود دو الی سه برابر به سرعت مطالعه‌ی خود بیافزاید و نه تنها از میزان فهم مطالب او کاسته نشود بلکه مطالب را به راحتی درک کند. میزان اندوخته ذهنی برای یک خواننده عادی زیر 35 درصد و این میزان برای یک تندخوان به بالای 70 درصد هم می‌رسد.

به طور کلی دریافتیم که تندخوانی دانشی است که به ما کمک خواهد کرد تا بدون اینکه مشکلی در درک مطلب بوجود بیاید، آن را با سرعت بیشتری بخوانیم. این مهارت با بالا بردن تمرکز، قدرت دید و هوشیاری باعث می‌شود که با سرعت بیشتری متن را ببینیم و درک کنیم. به یاد داشته باشید که در ابتدای یادگیری مهارت تندخوانی، حتما از متون روان و ساده استفاده کنید و به مرور سراغ متن‌های پیچیده و سخت‌تر بروید. قطعا با یادگیری این مهارت می‌توان در مدت زمان کوتاه‌ترس مطالب بیشتری خواند و در هر حرفه‌ای که هستید، چند گام از دیگران جلوتر باشید.

 

نویسنده: رضا قاسمی