0

ایمپکت فکتور یا ضریب تأثیر (IF) – چطور ایمپکت فکتور مجلات را بفهمیم؟

ایمپکت فکتور یا ضریب تأثیر (IF) – چطور ایمپکت فکتور مجلات را بفهمیم؟

فهرست مطالب

هر پژوهشگر بعد از این که مقاله­‌ی مربوط به پژوهش خود را نوشت، باید آن را در یک مجله چاپ کند. یعنی یک مقاله بدون چاپ شدن در یک مجله، ارزش علمی نخواهد داشت. انتخاب یک مجله­‌ی مناسب برای انتشار مقاله، یکی از مهمترین بخش‌­های پژوهش است؛ زیرا هر چه مجله معتبرتر و مهم­تر باشد، ارزش مقاله­‌ی شما نیز بالاتر می­رود. بنابراین، نویسنده قبل از این که مقاله­‌ی خود را برای یک مجله ارسال کند (submit)، باید آن مجله را از لحاظ­ مختلف مورد ارزیابی قرار دهد تا متناسب با مقاله­‌ی خود، مجله­‌ی مناسبی انتخاب کند. روش­‌های مختلفی برای فهمیدن میزان اعتبار مجله وجود دارد، یکی از این روش­‌ها دقت به ایمپکت فکتور  (impact factor) یا ضریب تأثیر آن مجله است.

 

تعریف ایمپکت فاکتور

ایمپکت فاکتور معیاری است که با توجه به میانگین سالانه تعداد ارجاعات (citation) به مقالات منتشرشده در یک مجله تعیین می­شود. درواقع ایمپکت فاکتور میزان اعتبار و ارزش یک مجله را در حیطه‌­ی کاری‌­اش مشخص می­کند. هر چه این عدد بالاتر باشد یعنی اعتبار آن مجله بیشتر است. این ضریب توسط یوژن گارفیلد، مؤسس Scientific Information اختراع شد و از سال ۱۹۷۵ تا به حال، هر ساله برای مجلات معتبر علمی محاسبه و مشخص می­گردد. البته باید بدانید که این فاکتور فقط برای مجلات ISI تعیین می­شود.

روش تعیین ایمپکت فاکتور

ایمپکت فاکتور در یک سال معین، برابر با تقسیم مجموع تعداد ارجاعات در آن سال، به مقالات منتشرشده­ در آن مجله طی دو سال اخیر، بر مجموع تعداد مقالاتی است که طی آن دو سال منتشر شده­‌اند. یعنی برای تعیین ایمپکت فاکتور در سال X ، باید تعداد ارجاعات به مقالات مجله در سال­های X-1 و X-2  را به تعداد کل مقالات منتشرشده در طی این دو سال تقسیم کرد. در ادامه به فرمول این ضریب و مثالی برای فهم بیشتر مطلب اشاره شده است.

برای مثال فرض کنید، بخواهند ایمپکت فاکتور مجله‌­ای را در سال 2020 مشخص کنند. اگر تعداد ارجاعات به مقالات منتشرشده توسط آن مجله در سال­های 2019 و 2018 به ترتیب، 30 و 40 عدد باشد و تعداد مقالات منتشرشده در این دو سال هم به ترتیب، 10 و 12 عدد باشد، ایمپکت فاکتور این مجله می­شود:

IF= 30+40/10+12= 3/18

این عدد به آن معناست که به طور متوسط به هر کدام از مقالات منتشرشده در سال­ها 2019 و 2018، در سال 2020 تقریبا 3 بار ارجاع صورت گرفته است (یعنی در مقالات دیگر از مقالات این مجله به عنوان رفرنس استفاده شده است). البته این عدد میانگین است یعنی شاید مقاله‌­ای در این مجله وجود داشته باشد که هیچ ارجاعی به آن صورت نگرفته یا به مقاله‌­ای مثلا 6 بار رفرنس داده شده باشد.

معایب ایمپکت فاکتور

برخی از مجلات، سیاست­‌هایی را پیش می­گیرند تا ایمپکت فکتور خود را افزایش دهند. برای مثال انواعی از مقالات را چاپ می­کنند که احتمال رفرنس‌­دهی به آن­ها بیشتر است، مثل مقالات مروری. یا مثلا پژوهش­‌هایی مثل گزارش موردی که احتمال رفرنس‌­دهی به آن­ها کم است را پذیرش (accept) نمی­کنند. یا حتی ممکن است برای دانشمندان و پژوهشگرانی که معمولا به مقالات آن­ها ارجاع بیشتری می­شود، دعوت­نامه برای پذیرش مقالات‌شان را بدهند.

گاهی برخی مجلات برای افزایش ایمپکت فاکتور خود، دست به کارهایی فراتر از این سیاست­‌ها می­زنند. برای مثال ممکن است مجله­‌ای، برای انتشار مقاله شرط بگذارد که نویسنده حتما باید به تعدادی از مقالات منتشرشده در آن مجله رفرنس بدهد؛ که به این روش استناد اجباری می­گویند. یا این که آن مجله بیشتر مقالاتی که پذیرفته است را در ابتدای سال کاری خود منتشر کند؛ در این صورت زمان بیشتری خواهد داشت تا نویسندگان آن مقالات را ببینند و از آن­ها در مقالات خود استفاده نمایند.

در سال­‌های اخیر بر این ضریب انتقادات بسیاری وارد شده است؛ زیرا همانطور که توضیح داه شد، امکان دستکاری­ در محاسبه‌ی آن وجود دارد. علاوه بر آن، این فاکتور برای همه­‌ی مجلات محاسبه نمی­شود. بنابراین بهتر است علاوه بر این ضریب، نویسندگان به شاخص‌­های دیگری که آن­ها هم به نوعی تعیین­‌ کننده­‌ی میزان اعتبار و ارزش مجلات هستند توجه کنند. برای مثال شاخص­‌های Q، SJR، آیگن فاکتور و…، شاخص­‌های دیگری هستند که می­توانند مورد استفاده­‌ی پژوهشگران قرار بگیرند.

یکی دیگر از انتقاداتی که به این ضریب وارد می­شود این است که امکان استفاده از این ضریب برای مقایسه­‌ی مجلات در حیطه‌های تخصصی مختلف وجود ندارد. بلکه تنها برای مقایسه‌­ی مجلات در یک حیطه، می­توان از ایمپکت فاکتور استفاده نمود. همچنین نمی­توان گفت همه­‌ی مقالات منتشرشده در مجلات با ایمپکت فکتور بالا، معتبر و با ارزش و همه­‌ی مقالات منتشرشده در مجلات با ایمپکت فاکتور پایین، کم اعتبار یا بی­‌ارزش هستند.

ایمپکت فکتور خوب چند است؟

به طور کلی هر چه میزان ایمپکت فاکتور بالاتر باشد، آن مجله باارزش­‌تر خواهد بود. اما طبق ارزیابی موسسه­‌ی کلاریویت آنالیتیکس در گزارش سالانه JCR در سال 2017 مشخص شد که از بین حدود 13000 مجله­‌ای­ که در دو سال مورد ارزیابی قرار گرفته بودند، کمتر از 2 درصد از آن­ها ضریب تأثیر 10 یا بالاتر و کمتر از 5 درصد آن­ها، ضریب تأثیر 6 یا بالاتر را به دست آورده بودند. بنابراین، ضریب تأثیر بیشتر از 5/2، عدد مناسبی به نظر می­رسد.

از کجا بفهمیم ایمپکت فکتور مجله چند است؟

پس از آشنایی با مفهوم ایمپکت فاکتور، حالا وقت آن است که به سوال مهم‌تری بپردازیم؛ چطور می­توان به  ایمپکت فاکتور مجلات دسترسی پیدا کرد؟ برای دسترسی به این فاکتور می­توانید از سایت­‌های معتبری مثل موارد زیر استفاده نمایید. دقت کنید که در سایت­‌های غیر معتبر، ممکن است ایمپکت فاکتورهای دستکاری­‌شده و غیر معتبر به شما نشان داده شود.

برای یافتن عدد ایمپکت فاکتور مجلات، کافی است وارد این سایت­‌ها شوید و شماره ISSN مجله یا عنوان مجله را در قسمت مربوط به جست­وجو (Search) وارد کنید تا به اطلاعات مربوط به آن مجله دسترسی پیدا کنید.

سخن پایانی در رابطه با ایمپکت فکتور 

انتخاب یک ژورنال مناسب، آخرین قدم مهم برای به پایان رساندن یک پژوهش است. این انتخاب، تعیین ­کننده­‌ی نتیجه­‌ی نهایی پژوهش شماست. همانطور که اشاره شد، معمولا مقالات منتشرشده توسط مجلات معتبرتر، بیشتر مورد استفاده­‌ی سایر پژوهشگران قرار می­گیرد و در واقع بیشتر دیده می­شود. این مورد استفاده قرار گرفتن و بیشتر دیده­‌شدن مقالات، علاوه بر این که برای مجله‌­ا‌‌ی که آن مقاله­ را منتشر کرده امتیاز محسوب می­شود، برای نویسنده­‌ی آن مقاله هم امتیازاتی در پی دارد. بنابراین مهم است که نویسنده، مجله­‌ی معتبری را برای انتشار مقاله­‌ی خود انتخاب کند. همانطور که گفته شد، یکی از معیارهای تعیین اعتبار مجلات ISI، استفاده از ایمپکت فاکتور است. البته مجلات با ایمپکت فاکتور بالاتر، در انتخاب مقالات سخت­گیرتر هستند؛ بنابراین محتوا و کیفیت مقاله­‌ی شما باید متناسب با امتیاز مجله باشد. با استفاده از سایت­‌های معرفی شده در این مقاله می­توانید به آسانی این عدد را در مورد مجلات مختلف پیدا کنید، به مقایسه­‌ی مجلات در حیطه­‌ی تخصصی یکسان بپردازید و در نهایت مناسب­‌ترین مجله را برای انتشار مقاله­‌ی خود انتخاب نمایید.

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

ضبط پیام صوتی

زمان هر پیام صوتی 5 دقیقه است