شاید بسیاری از دانشجویان با شنیدن اسم ” آمار” وحشت‌زده بشوند. اما در دنیای پژوهش، آمار نقش مهمی را ایفا می‌کند. آمار، علم جمع‌آوری اطلاعات، سازماندهی و بررسی آن‌ها است. در یک پژوهش، علم آمار در تعیین حجم نمونه و حتی انتخاب روش‌های جمع‌آوری اطلاعات نقش دارد. زمانی که محقق فرضیه‌ای در سر دارد؛ پژوهشی را طراحی می‌کند و برای آن اهداف ویژه‌ای را درنظر می‌گیرد. علم آمار، با تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده، در نهایت نشان می‌دهد که محقق به اهداف خود رسیده است یا خیر و می‌توان گفت برجسته‌ترین ترین نقش آمار در تعیین همین امر است. برای این کار معمولا از نرم افزار آماری spss استفاده میشود.
SPSS یک نرم‌افزار آماری پرکاربرد، برای تجریه و تحلیل داده‌های پژوهش است. اگر فقط علاقمند به کارهای تحقیقاتی باشید و یا درحال انجام یک پروژه تحقیقاتی، حتما اسم SPSS به گوشتان خورده است. زمانی که محقق، تصمیم دارد ارتباط بین متغیرها را بررسی کند و یا قصد دارد شیوع (فراوانی) واقعه‌ای را بدست آورد؛ نیاز دارد تا روی داده‌های گردآوری شده، عملیاتی انجام دهد تا به اهداف مربوطه دست یابد. در واقع همانطور که گفته شد؛ صرفا جمع‌آوری اطلاعات اهمیتی ندارد و نیاز است که روی داده‌های خام، تحلیل‌هایی صورت گیرد تا پژوهش به نتیجه برسد. این عملیات را می‌توان با نرم‌افزارهای آماری از جمله SPSS انجام داد.
SPSS مخفف: Statistical Package for the Social Science به معنی: “بسته آماری برای علوم اجتماعی” است. اولین نسخه SPSS در سال 1968 منتشر شد. سازندگان این برنامه، نورمن هنی نیل، دبل هانت بنت و سی. هادلی‌هال بودند. در سال2009 این برنامه، توسط آی بی ام خریداری شد و از آن سال به بعد، SPSS بطور کامل در شرکت IBM ادغام شده است.
قابلیت‌های نرم افزار SPSS:
نمایش انواع گراف‌های آماری. مانند: نمودارهای دایره‌ای، میله‌ای و مستطیلی
تعیین شاخص‌های مرکزی و پراکندگی
- شاخص‌های مرکزی: میانگین، میانه و مد
- شاخص‌های پراکندگی: واریانس، انحراف معیار، دامنه میان‌چارکی و دامنه
تعیین نرمال بودن توزیع موردنظر (فرض نرمال بودن یک توزیع، در آمار زیستی اهمیت زیادی دارد که در مقالات بعدی به آن اشاره میشود.)
انواع آزمون‌های پارامتری و ناپارامتری
- آزمون‌های پارامتری: T یک نمونه، Tمستقل، Tزوجی، ANOVA و کای‌دو
- آزمون‌های ناپارامتری: من‌ویتنی، ویل‌کاکسون و کراسکال‌والیس
رگرسیون و تعیین ضریب همبستگی
- رگرسیون: خطی، چندگانه و لجستیک
- همبستگی: ضریب اسپیرمن و پیرسون
دقت کنید زمانی که از یادگیری SPSS می‌گوییم، نیازی نیست که محقق فرمول‌های آماری حفظ باشد. پژوهشگر تنها باید تا حدودی با مباحث آماری آشنایی داشته باشد تا مفاهیم این نرم‌افزار برای وی ملموس باشد. برای این امر، صرفا فهمیدن مفهوم آمار و آشنایی با آزمون های آماری کفایت می‌کند و کار با نرم‌افزار SPSS، الزاما نیاز به حفظ فرمول یا تخصص آماری ندارد.
در هرحال تحلیل داده‌های یک مطالعه و تفسیر نتایج آن از اهمیت بالایی برخوردار است و نیاز به راهنمایی مشاور آماری دارد. تسلط محقق بر SPSS موجب میشود به راحتی آزمون‌هایی که آماریست توصیه کرده است را اجرا کند و خروجی بگیرد. در حال حاضر جدیدترین ورژن SPSS، همان نسخه 2021 یا SPSS 28 است. لازم به ذکر است که در ورژنهای مختلف این نرم افزار در کلیات تفاوت زیادی وجود ندارد و تنها یک یا دو آیتم به آن اضافه شده است اما نسخه‌های 16 و 20 به علت هماهنگی بیشتر با کامپیوترهای مختلف با سخت‌افزارهای مختلف بیشتر مورد استفاده قرار میگیرند.
آشنایی با ساختار نرم افزار SPSS
ساختار SPSS به‌صورت جدول دو بعدی است. در این برنامه، فقط دو نوع داده تعریف شده است: عددی و متنی. SPSS دارای دو پنجره است؛ که می توانید با کلیک روی یکی از دو زبانه‌ای که در پایین سمت چپ وجود دارد؛ پنجره SPSS را تغییر دهید. در هر دو پنجره، ورود اطلاعات دستی صورت می‌گیرد.
پنجره Data View یا “نمای داده” صفحه گسترده‌ای از موارد (سطرها) و متغیرها (ستون ها) را نشان می‌دهد. سلول های داده، فقط می توانند شامل اعداد یا متن باشند و فرمول ها در این سلول ها ذخیره نمی‌شوند.
پنجره Variable View یا “نمای متغیر” را می‌توان مانند یک دیکشنری برای متغیرها دانست که در آن، هر سطر متغیری را نشان می دهد و مشخصات آن را بیان می‌کند. مثل: نام متغیر ، برچسب متغیر، مقیاس و نوع اندازه‌گیری، عرض سلول‌ها و انواع دیگر ویژگی‌ها.
اگر میخواهید نحوه وارد کردن داده‌ها به این نرم افزار، نحوه خروجی گرفتن و درمجموع هرآنچه که برای تحلیل آماری با این نرم افزار لازم هست را یادبگیرید، پیشنهاد ما به شما شرکت در دوره آموزشی صفر تا صد کار با نرم افزار spss برای پژوهشگراناست.
دانلود فایل PDF مقاله ی تحلیل آماری در پژوهش یا همان کار با SPSS!
