بدون شک یکی از ویژگیهای مهم شخصیتی که سبب کسب موفقیت‌های بسیاری در زمینه‌های کاری و فردی خواهد شد، مسئولیت پذیری است. مسولیت پذیری تاثیر بسیار زیادی در نوع نگرش دیگران نسبت به فرد دارد، به طوری که اگر فردی به عنوان یک شخص مسئولیت پذیر شناخته شود دیگران به گونه‌ی دیگری روی او حساب باز خواهند کرد و فرد قابل اعتمادی خواهد بود. به عنوان مثال مدیر یک مجموعه برای سپردن کارهای مهم سراغ افراد مسئولیت پذیر خواهد رفت و همین اعتماد میتواند در آینده‌ی شغلی آن فرد تاثیر بسیار زیادی داشته باشد.
اگر بخواهیم مسئولیت پذیری را به شیوهی عامیانه تعریف کنیم میتوانیم بگوییم: فردی که بدون نیاز به تذکر دیگران به وظایفش عمل میکند، مسئولیت پذیر است و فردی که به وظایف خود اهمیتی نمیدهد و برای مسئولیتی که به عهده دارد هیچ ارزشی قائل نیست، یک شخص بی‌مسئولیت است. تعریف دقیقتر و علمیتری نیز از مسئولیت پذیری وجود دارد که در ادامه خواهیم خواند.
مسئولیت پذیری چیست؟
مسئولیت پذیری (Responsibility) یک تعهد و التزام درونی است برای انجام مطلوب فعالیتهایی که به فرد محول میشود. در واقع فردی که مسئولیت کاری را میپذیرد با خود عهد میبندد که به بهترین شکل برای انجام آن تلاش کند. این مسئولیت میتواند از طریق خود شخص یا از طریق دیگران تعیین شود. به یاد داشته باشیم که مسئولیت پذیری بدین معنا نیست که فرد مرتکب اشتباه نمیشود و تمام کارها را به بهترین شکل انجام میدهد؛ بلکه فرد در صورت اشتباه پاسخگو میباشد و درصدد رفع و جبران آن اشتباه برمی‌آید.
نتایج مطالعات گوناگون نشان داده است که مسئولیت پذیری اکتسابی است. به این معنی که در هر سن و هر شرایطی که باشید میتوانید این ویژگی را کسب کنید. پدر و مادر اولین کسانی هستند که میتوانند فرزندان خود را مسولیت پذیر بار بیاورند. اگر فردی از دوران کودکی یاد بگیرد که مسئولیت کارها و انتخابهایش را به عهده بگیرد، در ادامه مسیر زندگی نیز این ویژگی را با خود به همراه خواد داشت. بعد از خانواده، مدارس هستند که میتوانند با انتخاب شیوهی آموزشی مناسب کودکان و نوجوانان را به سوی مسئولیت پذیر شدن سوق بدهند. علاوه بر اینها رسانهها نیز میتوانند کمک زیادی در این زمینه انجام دهند. اما بنظر هیچ کدام از این سه مورد به درستی در این زمینه فعالیت نمیکنند.
ویژگیهای افراد مسئولیت پذیر:
- یک فرد مسئولیت پذیر کارهایش را به موقع انجام میدهد. حتی اگر انجام آن کار بسیار سخت باشد در انجام آن ثابت قدم است و پا پس نمیکشد.
- دارای هدف و برنامه است و به دقت برای انجام کارهایش زمان بندی میکند.
- مدام بهانه نمی‌آورد و به برنامه‌هایش عمل میکند.
- از سختیها و ناملایمات شاکی نیست و به مسیر خود ادامه میدهد.
- کارهای غیر ضروری را کنار میگذارد و به انجام کارهای ضروری میپردازد.
- یک فرد مسئولیت پذیر هرگز دیگران را مقصر نمیداند و اشتباهات خود را میپذیرد.
- اگر اشتباه کند خود را سرزنش نمیکند و در صدد جبران آن قدم برمی‌آید.
بنابراین افراد مسئولیت پذیر به واسطه‌ی داشتن ویژگیهای فوق، اعتماد به نفس بالایی خواهند داشت و افراد منظم و وقت شناسی خواهند بود که در نتیجه باعث رشد و تعالی آنها در زمینه‌های مختلف خواهد شد.
انواع مسئولیت پذیری
مسئولیت پذیری فردی
همه ما اهداف و خواسته‌هایی داریم که بدون داشتن حس مسئولیت پذیری قطعا نمیتوانیم هیچ یک از آنها را عملی کنیم. طبیعتا دیگران و محیط اطراف در وضعیت زندگی ما موثرند اما یادمان باشد که در نهایت تنها خودمان مسئول کارها و تصمیمهایمان هستیم.
مسئولیت پذیری اجتماعی
همه ما عضوی از جامعه هستیم و باید به قوانین آن پایبند باشیم. در مسئولیت‌پذیری اجتماعی شما باید به بایدها و نبایدهای موجود احترام بگذارید. به عنوان مثال شما به عنوان یک شهروند نباید در سطح شهر زباله بریزید یا ماشینتان را روبهروی درب منزل دیگران پارک کنید.
مسئولیت پذیری شغلی
هر یک از ما در هر شغلی که هستیم باید سعی کنیم به بهترین نحو در آن جایگاه خدمت کنیم. به عنوان مثال اگر کارمند یک اداره هستیم و روزانه با مراجعین زیادی سروکار داریم باید با حوصله به امور آنها رسیدگی کنیم. یا اگر مدیر اداره یا شرکت، وظیفهای را به ما محول کرد به بهترین شکل برای انجام آن تلاش کنیم تا هم کار را به درستی انجام دهیم و هم اعتماد مدیر را به سمت خود جلب کنیم.
مسئولیت پذیری در کار تیمی
اعضای یک تیم به مانند یک زنجیر به هم متصلند و کم کاری هر یک باعث اختلال و ایجاد مشکل در کل مجموعه میشود. بنابراین شما به عنوان عضوی از یک تیم باید مسئولیت و کار خود را به نحو احسن انجام دهید تا در جهت پیشبرد اهداف و خواسته‌های تیم حرکت کنید. رایج ترین مثالی که میتوان از آن یاد کرد، خانواده است. هر شخصی به عنوان عضوی از خانواده یک سری وظایفی دارد که باید در انجام آنها مسئولیت پذیر باشد و آن را به نحو احسن انجام دهد.
چند راهکار برای مسئولیت پذیر شدن
ابتدا شرایط را بسنجید
به یاد داشته باشید که فرد مسئولیت پذیر ابتدا وظیفهای را که به وی محول شد بررسی میکند تا ببیند آیا این کار در حد توان وی است یا خیر. اگر پاسخ مثبت باشد آن را میپذیرد، در غیر این صورت از پذیرش آن خودداری میکند.
نه گفتن را بیاموزید
اگر احساس کردید توانایی انجام کاری را ندارید و یا انجام آن کار به ضرر شما تمام میشود، مسئولیت آن را نپذیرید و به درخواستی که از شما میشود پاسخ منفی دهید. با یک “نه” گفتن ساده از عواقب بدی که بعدها پس از ناتوانی در انجام آن مسئولیت ممکن است بوجود بیاید، خودداری میکنید. بنابراین حتما این مسئله را جدی بگیرید و نه گفتن را تمرین کنید.
کارها و مسئولیت خود را اولویت بندی و مدیریت کنید
بعد از اینکه مسئولیت کاری را پذیرفتید، برای به انجام رساندن آن برنامه ریزی کنید و با تهیه فهرستی از کارها، اهداف و وظایف، مسیر خود را آغاز کنید. به یاد داشته باشید که یک برنامه موثر برنامه‌ای است که متناسب با ویژگیها و تواناییهای فردیتان باشد و محدودیتها و نقاط ضعف شما را در نظر بگیرد. لازم به ذکر است که رسیدن به اهداف بزرگ تنها از طریق برداشتن گامهای کوچک اما مداوم و پیوسته میسر است. بنابراین اهداف و وظایفتان را به گامهای کوچکتر تقسیم بندی کنید و پس از طی یک گام، سراغ گام بعدی بروید.
ثابت قدم باشید
اهمیتی ندارد که وظیفه یا هدفتان چقدر بزرگ یا کوچک است. مهم این است که در انجام کارهایتان ثابت قدم باشید و بعد از رسیدن به مراحل سخت کار، پا پس نکشید و گامهای تعیین شده را با دقت و جدیت بردارید.
برای سهل انگاری خود بهانه تراشی نکنید
بسیاری از افراد با بهانه‌های مختلف سعی در توجیه کم کاری خود دارند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی میکنند. تا زمانی که این بهانه‌ها را کنار نگذارید، نمیتوانید به فرد مسئولیت پذیری تبدیل شوید.
کارها را به تعویق نیندازید
اهمال کاری و به تعویق انداختن کارها یکی از موانع اصلی بر سر راه مسئولیت پذیری میباشد. بنابراین اگر میخواهید به فرد مسئولیت پذیری تبدیل شوید باید این مورد را جدی بگیرید. برای جلوگیری از اهمال کاری توصیه میشود حتما کارهایتان را روی کاغذ لیست کنید و سعی کنید آنها را سر ساعت مقرر انجام دهید. بعد از انجام موفق هر گام به خود پاداش کوچکی بدهید و در صورتی که موفق به انجام کاری نشده‌اید خود را تنبیه کنید. به عنوان مثال اگر بخشی از برنامه‌تان را انجام نداده‌اید خود را به مدت چند ساعت یا یک روز از حضور در شبکه اجتماعی مورد علاقه‌تان محروم کنید.
علاوه بر راهکارهای بالا، برای اینکه به فردی مسئولیت پذیر تبدیل شوید نکات زیر را جدی بگیرید:
- صادق باشید و اشتباهات خود را گردن بگیرید.
- دیگران را مقصر ندانید و مسئولیت کارهای خود را بپذیرید.
- از سختی‌های مسیر شکایت نکنید و به کارتان ادامه دهید.
- در صورتی که در انجام وظایفتان ناکام بودید، خود یا دیگران را سرزنش نکنید و برای رفع مشکل اقدام کنید.
سخن پایانی
یک فرد معمولی مشکلات و کمبود‌ها را گردن دیگران می‌اندازد تا خودش نیاز نباشد دست به کار و تلاش بزند. اما یک فرد موفق مسئولیت کارها را به عهده می‌گیرد و تا آخرین لحظه برای انجام وظایف و مسئولیت‌های محول شده تلاش میکند. در این مقاله آموختیم مسئولیت پذیری چیست، چه فوایدی دارد و چگونه میتوان این ویژگی را در خود پرورش داد. سعی کنید از این لحظه به بعد مسئولیت پذیرتر شده و خود را در جرگه‌ی افراد موفق قرار دهید.
نویسنده: رضا قاسمی
مقالات پیشنهادی:
کمال طلبی منفی و راه رهایی از آن
